به گزارش مشرق، رشدشتاب علمی کشور، رتبه اول علمی ایران در منطقه و ضرورت پیشتازی علمی در جهان از موضوعاتی است که همواره در سیاست‌های کلان و اسناد بالادستی جمهوری اسلامی و در کلام مدیران راهبردی نظام، مورد تأکید و توجه قرار گرفته است.
با این حال چند سالی است که در مورد کند شدن این روند هشدارهای لازم داده میشود، اما نتایج به دست آمده چندان مورد رضایت نیست تا جایی که اخیراً روند صعودی رشد علمی ایران که حیرت بسیاری از جهانیان و صاحبان علم و اندیشه را برانگیخته بود با عقبگرد تنزل یافته است.
در مقابل این کشور عربستان است که به دلایل مختلف توانسته در حوزه آموزش عالی گوی‌سبقت را از ایران بگیرد و به عنوان یک رقیب منطقه‌ای محسوب شود. وضعیت نگران‌کننده‌ای که اگر جدی گرفته نشود طی سال‌های آتی باید شاهد خروج دانشگاه‌های ایرانی از محوریت علمی منطقه باشیم و برعکس عربستان میزبان این جایگاه شود.
سال‌ها بود که در دهکده جهانی بر همه واضح و مبرهن شده بود که ایران روی خط پیشرفت علمی قرار دارد و سایر کشورهای منطقه نه‌تنها از ایران عقب افتاده‌اند، بلکه حتی یارای رقابت با آن را هم نخواهند داشت. اقتداری که غرورآفرین بود، اما نیاز به برنامه‌ریزی درست حوزه‌های آموزش عالی برای حفظ این جایگاه داشت که متأسفانه مورد غفلت قرار گرفت و در طول سال‌های اخیر تنزل این جایگاه علمی را به دنبال داشت.
سهم تولید علم ایران در قیاس سال‌های اخیر
اما همه اینها برای قبل از سال ۲۰۱۳ بود؛ چراکه بعد از این تاریخ جدول‌های آماری نشان می‌دهد که سهم تولید علم ایران از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ مرتباً افزایش یافته و از سال ۲۰۱۳ این رشد متوقف و در مقابل عقبگرد علمی کشور آغاز شده است.
این عقبگرد علمی کشور در حالی بوده که کشور عربستان با برنامه‌ریزی صحیح در حوزه آموزش عالی توانسته است شاهد رشد علمی فوق‌العاده طی این سال‌ها باشدبه طور مثال در همان سال ۲۰۱۳ عربستان توانسته تولیدات علمی خود را از تعداد ۱۱ هزار و ۸۶۹ به عدد۱۴ هزار و ۱۱۴ برساند و رشد ۱۹ درصدی تولید علم را تجربه کند.
اکنون نیز مطابق با جداول منتشر شده و بررسی وضعیت کنونی سه دانشگاه برتر کشور عربستان و شش دانشگاه رژیم صهیونیستی، رشد چشمگیر این دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر منجر به جابه‌جایی جایگاه علمی ایران در منطقه و رقابت جدی با جایگاه علمی عربستان و حتی اسرائیل وجود دارد.
چنانچه گفته میشود هم‌اکنون سه دانشگاه مهم و بزرگ عربستان به نام، ملک سعود، ملک عبدالعزیز و ملک عبدالله با شتاب علمی باورنکردنی، بسیاری از دانشگاه‌های ایرانی را پشت سر گذاشته‌اند و احتمال این می‌رود با روند کنونی در سال‌های آینده قطب علمی منطقه شوند. به عنوان مثال دانشگاه ملک سعود عربستان که در سال ۲۰۱۵، ۱۴ رتبه با دانشگاه تهران فاصله داشته است، در حال حاضر خود را به سرعت به دانشگاه تهران نزدیک کرده‌است و با رشد قابل‌توجهی که دارد، در سال ۲۰۱۷ در آسیا تنها سه رتبه با دانشگاه تهران فاصله دارد.
جدا از دانشگاه ملک سعود، رشد دو دانشگاه دیگر عربستان به نام‌های ملک عبدالعزیز و ملک عبدالله نیز چشمگیر است. دانشگاه عبدالعزیز از رتبه ۵۲۶ جهان، خود را به رتبه ۳۲۱ جهان رسانده و در سال ۲۰۱۷ بالاتر از دانشگاه علوم پزشکی تهران قرار گرفته است؛ دانشگاهی که در سال ۲۰۱۵، ۲۱۰ رتبه از دانشگاه علوم پزشکی تهران عقب‌تر بود. دانشگاه ملک عبدالله نیز در سال ۲۰۱۷ خود را از جایگاه ۲۴۲ به جایگاه ۱۵۹ آسیا رساند و بالاتر از دانشگاه تبریز در آسیا قرار گرفت؛ دانشگاهی که در سال ۲۰۱۵، ۴۹ رتبه پایین‌تر از دانشگاه تبریز قرار داشت.
عربستان و رژیم صهیونیستی در کمین رقابت
علاوه بر موارد فوق بررسی‌ها نشان می‌دهد، عربستانی‌ها با صرف هزینه‌های زیاد تلاش دارند اساتید و دانشجویان نخبه جهانی را حتی برای دوره‌های کوتاه زمانی در هر سال به دانشگاه‌های بزرگ خود بکشانند و با تأمین حداکثری ضمن بهره‌مندی از توان علمی، آنها را ترغیب کنند در مطالعات و پژوهش‌های خود نام دانشگاه‌های عربستانی را در مقالات و طرح‌های پژوهشی خود درج کنند.
برای مثال، آنچنان که پژوهشگران دانشگاه برکلی مدعی شده‌اند، دانشگاه ملک عبدالعزیز و دانشگاه ملک عبدالله با ارسال ایمیل به دانشمندان تراز اول جهان و طرح پیشنهاد همکاری در ازای یک همکاری مختصر که شامل دو بار حضور در سال و هر بار یک هفته در دانشگاه و پرداخت تمامی هزینه‌هاست، از آنها می‌خواهند نام دانشگاه‌های عربستان را در مقالات علمی خود که در فصلنامه‌های معتبر علمی منتشر می‌شوند، ذکر کنند.
برهمین اساس می‌توان گفت اینکه دانشگاه‌های عربستانی پژوهشگران و اساتید پر استناد جهانی را متقاعد می‌کنند به نام دانشگاه آنها مقاله علمی منتشر و برای تدریس و پژوهش به دانشگاه‌های عربستان سفر کنند، خیلی زود اثر خود را در رتبه‌بندی‌های جهانی گذاشته است و هم‌اکنون دانشگاهی مثل دانشگاه ملک‌عبدالعزیز، جزو پنج دانشگاه برتر جهان است که اساتید پراستناد جهان نام این دانشگاه را به عنوان مرکز اول یا دوم وابسته به خود ذکر می‌کنند.
در ادامه فارغ از نگاه‌های سیاسی و تنش‌هایی که در منطقه در مورد موجودیت اسرائیل وجود دارد، باید گفت شرایط خوب علمی برای دانشگاه‌های رژیم‌صهیونیستی و رقابت تنگاتنگ دانشگاه‌های این کشور با دانشگاه‌های ایران باعث شده تا برای قطب علمی منطقه شدن پیشتازی کنند.
هم‌اینک در جنوب غرب آسیا و در اراضی اشغالی دانشگاه‌هایی چون دانشگاه تل‌آویو و دانشگاه عبری اورشلیم بالاتر از بزرگ‌ترین دانشگاه ایران یعنی دانشگاه تهران قرار دارند؛ موقعیتی که دو دانشگاه دیگر این رژیم، یعنی دانشگاه صنعتی اسرائیل و دانشگاه بن‌گوریون نیز تا حدودی دارند و بالاتر از بسیاری از دانشگاه‌های کشور در مسیر تولید علم فعالیت می‌کنند.
آمارهای فوق برای این کشورها هرچند بسیار مطلوب و امیدوارکننده است، اما نشان می‌دهد در صورت ادامه این روند با وضعیت فعلی انفعال حوزه‌های آموزش عالی در کشور ما، این کشورها به زودی می‌توانند برای دستیابی به رتبه اول علمی منطقه برنامه‌ریزی کنند و دیری نمی‌پاید که افت شدید ایران در تولید علم و فاصله گرفتن از حرکت پیشتازانه جهانی در آمارهای جهانی نشان داده شود.
منبع: روزنامه جوان
۰۷:۲۱ - ۱۳۹۶/۰۷/۰۵
